Kính thưa quư Cha, quư Tu sĩ
nam, nữ
và toàn thể quư Ông bà, Cô bác, Anh chị em thuộc
Làng Xuân-Ninh ở trong Quốc Nội (Ngoài Móng-Cái, Quăng-Ninh cũng
như Cam-Ranh, Khánh-Ḥa) Và các Gia-Đ́nh
Xuân-Ninh
ở
Hải-Ngoại như
Úc Châu và
Mỹ-Châu v.v…
Nhân kỷ niệm
61
năm (1954-2015)
rời xa quê hương miền Bắc Việt Nam,
Tôi Joseph Duy-Tâm
xin phép được sơ lược đôi nét về lịch sử h́nh thành
Giáo
Xứ
Xuân Ninh như sau: Theo lời kể lại của một số các vị trưởng
thượng thuộc làng Xuân Ninh c̣n sống cũng như đă qua đời, th́
vào khoảng năm 1900, các Ông Cố thuộc các ḍng họ: Hoàng, Trịnh,
Nguyễn, Lư, Vũ, Lê, Trần, Đoàn, Thạch, Vương, Đặng, v.v... đă từ
khắp các miền xa xôi như Quảng Tây, Quảng Đông... bên Tàu và các
vùng phụ cận giáp ranh với Việt Nam như: Lao Phù, Trúc Sơn,
Giang B́nh, An Lang... lần lượt di cư đến cư-ngụ và lập nghiệp
tại một vùng đất lấy tên là Xuân-Ninh, tọa lạc nằm giữa các làng
như: phía Tây có Vạn-Xuân, Bắc có Xan-Lan và Xan-Lạn, Đông có
Trà Cổ và tiếp giáp với vùng đất kéo dài ra tới tận núi Ngọc,
Nam có Ninh-Dương và Vạn-Ninh (Đồng-Chùa). Danh từ “Xuân-Ninh”
có lẽ được ghép lại bởi hai chữ: “Xuân” là chữ cuối của làng
Vạn-Xuân và “Ninh” là chữ đầu của làng Ninh-Dương (hai làng này
liền ranh với làng Xuân-Ninh hiện tại).
Làng được thành lập gồm cả đạo lẫn đời. Căn cứ vào sổ Rửa Tội
hiện c̣n lưu giữ tại Giáo-Xứ Xuân-Ninh, Cam-Ranh, Khánh-Ḥa
(Do Ông Trịnh-Văn-Phấn, là thân phụ của Tác-Giả; được Thầy già
Ḥa, Xứ Họ Xuân-Ninh, giao cho trách-nhiệm mang theo;cùng với
các vật-dụng Thánh của Nhà-Thờ; trong đêm trốn chạy Việt-Minh
02-09-1954); th́ bà Maria Nguyễn-Thị-Nữ, con ông Phêrô
Nguyễn-Văn-Cung và bà Anna Để; là người đầu tiên được Rửa Tội
vào ngày 1/3/1907 (Bà Nữ là mẹ của bà Nguyễn-Thị-Năm,
hiền-thê của ông Nguyễn-Văn-Soạn, con ông-cố Nguyễn-Văn-Hoành,
là thân-phụ của LM. Nguyễn-Hoàng-Tâm, Sáng-Lập-Viên và cũng là
Bề-Trân Ḍng Thánh-Thể Việt-Nam tại Biên-Ḥa, Tỉnh Đồng-Nai. (
Bà con Xuân-Ninh thường gọi là Ông Cố Chẫn. Ông Nguyễn-Văn-Chẩn
là Trưởng-Nam của Ông Cố Hoành và là bào-huynh Cha
Nguyễn-Hoàng-Tâm). Như vậy, có lẽ giáo xứ Xuân Ninh được
h́nh thành vào khoảng năm 1900 như đă nói ở trên. Nhưng khi đó
chưa có Linh-Mục quản xứ, và là một họ lẻ thuộc giáo xứ Trà Cổ,
địa phận Hải Pḥng. Cha xứ Trà Cổ hàng tuần vào dâng Thánh Lễ và
ban các bí tích. Măi về sau, ṭa Giám mục Hải Pḥng mới bổ nhiệm
hai linh mục thừa sai người Pháp tên Việt-Nam là Cha-Minh (bị kẻ
gian giết hại); kế nhiệm là Cha Tế làm chánh Xứ và Xứ Xuân Ninh
mới được chính thức thành lập và nhận Thánh Giuse làm Quan Thầy.
Cho đến khoảng năm 1924-1925, nhà thờ (ngày nay) mới được xây
cất và khánh thành vào năm 1926. Theo lời các cụ kể lại: việc
xây nhà thờ được ḍng Giuse mà một giáo xứ nhận Thánh Giuse làm
quan thầy ở bên Pháp tích cực giúp đỡ tài trợ; cùng với sự góp
sức của một gia đ́nh thiện chí cũng người Pháp và toàn thể giáo
dân Xuân Ninh thời đó.
Ngôi thánh đường thật khang trang, nguy nga và lộng lẫy với
những hàng cột gỗ lim to lớn, đen bóng láng, đứng trơ với thời
gian. Với cái tháp chuông cao chót vót, sừng sững, trông rất đẹp
và uy-nghi, được thiết kế hai quả chuông có đường kính 1m2 (do
người Pháp biếu tặng). V́ thế, mỗi khi tiếng chuông nhà thờ đổ
vào buổi ban mai, trưa hay chiều, th́ tiếng ngân vang vẳng xa
đến hai, ba chục cây số vẫn c̣n nghe thấy.
Trăi qua thời-gian, Nhà Thờ có phần hư hại v́ phong ba, băo táp
hàng năm, nhất là sau trận băo đêm 02/09/1954, một số các trụ
tháp phụ đă bị gẫy đổ và hư hại. Sau này, bà con giáo dân c̣n
lại tại miền Bắc đă bắt đầu tu bổ lại từng phần; nhất là tháp
chuông, để làm di tích lịch sử cho các thế hệ con cháu sau này.
Thánh Đường Xuân Ninh mới tân trang lại Năm 2001-2002
Việc tu bổ gặp nhiều khó khăn về kinh phí. Tuy nhiên, với sự
hưởng ứng nhiệt thành đóng góp của toàn thể giáo dân Xuân Ninh
miền Bắc với sự trợ giúp của giáo dân Xuân Ninh tại Cam Ranh
cũng như khắp nơi tại hải ngoại, như Úc-Châu, Mỹ-Châu và các nơi
khác… Nhà-Thờ và tháp chuông đă được khởi công sửa chữa,
tân-trang lại từ tháng 02/2001, đến nay đă hoàn tất. Nhưng phần
bên trong vẫn c̣n đang tiếp tục tu bổ lại. Vị trùm chánh đương
nhiệm là ông Nguyễn Văn Ninh, thay ông Hoàng Văn Du mới qua đời,
và cha chính xứ là LM. J. Bùi Quang Cường. Với khoảng trên 300
giáo dân Xuân Ninh (gồm nhiều thế hệ con cháu) hiện đang sống
tại quê nhà miền Bắc.
Nh́n lại khoảng 100 năm qua, các cụ kẻ khuất người c̣n, cùng với
đoàn con cháu qua nhiều thế hệ, mặc dù ly tán khắp nơi, nhưng
bất cứ ở đâu cũng vẫn tiếp tục ghi nhớ và mừng kính trọng thể
ngày lễ Quan Thầy Thánh Giuse 19/03 hằng năm, để cảm tạ ơn Ngài,
v́ đă được Ngài bao bọc, chở che b́nh an mặc dù phải trải qua
nhiều biến cố sóng gió lịch sử như:
Năm 1945, khi Đại chiến thứ II bùng nổ, quân đội Nhật đánh nhau
với quân đội Pháp đồn trú tại các vùng phụ cận Xuân-Ninh. Bà con
Xuân Ninh đă bồng bế nhau chạy qua Trà Cổ để tránh nạn bom đạn,
chém giết. Mặc dù gặp nhiều gian nan, đói khổ; nhưng nhờ sự bảo
trợ của Thánh Giuse, hầu hết đă được b́nh an vô sự; ngoại trừ
một người chết là bà mẹ ông Trịnh-Văn-An, bị đạn bắn vào xương
bạnh chè…và đă được gia-đ́nh cải táng và an-táng tại nghiă-trang
Xứ Họ ngoài Đền Thánh Vicenté; trên đồi Bến-Núi; trước khi di-cư
vào Nam, năm 1954.
Khoảng tháng 9/1954, sau khi hiệp định Genever 20/07/1954 được
kư kết, nước Việt Nam bị cắt chia làm hai phần. Bắc vĩ tuyến 17
thuộc cộng sản (khi đó c̣n gọi là Việt Minh). Nam vĩ tuyến 17
thuộc về bên Quốc Gia tự do. Bà con Xuân Ninh đă được cha xứ
Trần Đức Mẫn (Cha Mai) thuộc ḍng Đaminh, hướng dẫn di cư vào
Nam và tạm cư tại Rạch Kiến thuộc Dầu Tiếng, Tây Ninh. Sau đó,
phá rừng lập ấp tại Kiến An. Nơi đây, giáo dân Xuân Ninh lại
dựng nên một ngôi Thánh Đường thật rộng lớn để thờ phượng. Nhưng
thời gian cư ngụ chỉ được hơn một năm. Sau đó lại di dời ra Cam
Ranh lập nghiệp kể từ tháng 06 năm 1956 đến nay; mang theo ngôi
Giáo Đường với tất cả vật liệu.
Thánh Đường Xuân-Ninh Cam-Ranh
Ngày nay ngôi Thánh Đường Xuân Ninh tại Cam Ranh cũng đă được
xây cất lại và đă được Đức Cha Phaolô Nguyễn Văn Ḥa, Giám mục
Nha Trang đặt viên đá đầu tiên vào ngày 28/7/1992 và cũng chính
Ngài cắt băng khánh thành vào ngày 20/5/1993. Ngôi Thánh Đường
rất khang-trang và rộng lớn với chiều dài 46m, rộng 24m và tháp
chuông cũng cao 24m với 3 quả chuông, tuy không to lắm, nhưng
cũng đủ hiên ngang và khi chiều buông, chuông nhà thờ đổ làm
rạo- rực ḷng mọi người. Nhà xứ cũng đă được xây dựng lại rất
khang trang và đẹp đẽ. Ngoài ra, giáo xứ c̣n xây thêm một căn
nhà dưỡng lăo dành cho cha cố Giuse Lê Quang Ngọc đă về hưu. Cha
chính xứ kế nhiệm là LM. Phêrô Nguyễn Thời Bá và vị Chủ Tịch là
ông Giuse Trịnh Văn Chương. (Hiện nay là LM. Và Chủ-Tịch
Hội-Đồng Giáo-Xứ đương nhiệm là ông Giuse Hoàng-Văn-Cậy).
Trong biến cố đau thương 30/4/1975, miền Nam bị rơi vào tay cộng
sản. Khắp nơi đổ nát và người chết như rạ, trên rừng, dưới
biển... Nhưng nhờ ơn Thánh Giuse quan thầy, làng Xuân Ninh vẫn
được b́nh an, không chết chóc một ai, ngoại trừ anh Nguyễn Văn
Thía, lính Thủy quân Lục chiến và anh Lư Văn Thạo, lính nhảy dù
bị mất tích.
Khoảng năm 1979-1980, anh Trịnh Văn Chưởng (con ông Trịnh Văn
Chiêu và bà Mến, mẹ ông Nguyễn Văn Tru hiện cư ngụ tại
Campbelltown, Úc Châu), là người Xuân Ninh đầu tiên vượt biển
bằng thuyền buồm được b́nh an, mở ra một cao trào dùng thuyền
buồm vượt biển những năm sau đó và hầu hết người Xuân Ninh đều
đă đến được các trại tỵ nạn Đông Nam Á an b́nh, vô sự; ngoại trừ
ghe ông Đặng-Văn-Mục, người Xuân-Ninh và ghe Ông Rớt, người xóm
Sông-Cầu; trong đó có con Ông Trịnh-Văn-Kư, người Xuân-Ninh đi
theo; bị mất tích. Ngoài ra c̣n có bà Hoàng-Thị-Lành (con ông
Hoàng-Văn-Đỗ và là hiền thê của ông Quyển (hiện ở Melbourn,
Australia) cũng bị mất tích. C̣n lại tất cả “Người Xuân Ninh” đă
được định cư tại khắp các quốc gia tự do trên thế giới như Úc,
Mỹ, canada, Pháp, Đức, Thụy Sĩ, Ḥa Lan, Na Uy, Nhật, Do Thái,
v.v...
Anh Trần-Văn-Khánh (Khánh-Liên) là người Xuân Ninh đầu tiên đến
Úc vào ngày 27/7/1979 và cư ngụ tại Adelaide. Sau đó, anh Khánh
di chuyển lên Sydney vào tháng 7/1980. Năm sau, có thêm gia đ́nh
ông Hoàng-Văn-Chấp, đến Úc vào ngày 05/06/1981 và gia đ́nh ông
Trịnh-Văn-Xiết, đến Úc vào ngày 11/07/1981. Kể từ thời gian đó
trở đi, người Xuân Ninh đến Úc ngày càng đông, và đă hợp thành
gia đ́nh Xuân Ninh Úc Châu, để nâng đỡ, chia sẻ với nhau những
vui, buồn trong cuộc sống tha hương nơi xứ lạ, quê người. Gia
Đ́nh Xuân Ninh Úc Châu được chính thức thành lập và dâng thánh
lễ tạ ơn đầu tiên vào khoảng năm 1985-1986 tại nhà thờ Berkley,
Wollongong. Từ đó, hàng năm Gia Đ́nh Xuân Ninh Úc Châu có hai
dịp gặp mặt nhau vào dịp Tất Niên và mừng kính Thánh Quan Thầy
Giuse vào thời gian 19-03 hằng năm, để tạ ơn Chúa, Mẹ và Thánh
Cả.
Giáo xứ Xuân Ninh cũng đă đóng góp cho Giáo Hội Chúa:
-
7 vị linh
mục. Đă về nhà Chúa 4, hiện c̣n 2 là LM. Phêrô Nguyễn Văn Tiến.
Ngài là Chánh Xứ đầu tiên tại Abion Park, thuộc Giáo phận
Wollongong, Úc Châu sau ngày thụ phong Linh Mục. Vị Linh Mục thứ
2 là Cha Phêrô Hoàng Minh Tân, thuộc ḍng Augustinô tại Sydney,
Úc Châu.
Vị Linh Mục thứ 3 là tân Linh Mục Đa Minh
Trịnh Đ́nh Vũ..là cháu
Nội của Ông Chính Trịnh ( Anh ruột của Trịnh Quế Lâm, và là
Em ruột của Ông Trịnh Tiến-Đoàn); chịu chức vào ngày
28-05-192016.
-
2 thầy ḍng Đaminh đă chết là Thầy Học (Là Bào Huynh
Thầy Vinh) và Thầy Vinh (là bào đệ Thầy Học).
-
12 nữ tu; đă chết
2 là Siter Tê và Siter Công. c̣n 10; 7 tại Việt Nam, 2 tại Mỹ
và 1 tại Úc là Sơ B́nh, ḍng Trinh Vương.
Trên đây chỉ mới là những nét đại-cương về sự h́nh thành Làng và
Giáo Xứ Xuân-Ninh, trăi qua hơn một thế-kỷ (116 năm =
1900-2016). Tác Giả sẽ tiếp-tục sưu-tâm và bổ túc thêm những
khiếm-khuyết sau này.
Xin Quư Vị Trưởng-Thượng và bà con Xuân-Ninh khắp nơi, bổ sung
thêm những điều và sự việc… mà Quư Vị đă từng nghe và biết được…
Vả gởi về cho Tác Giả (josephduyta@hotmai.com
hay Trang Facebơk: Joseph Duy Tâm (nhớ chữ Tâm có dấu) ; hầu có
thể hoàn-chỉnh hơn về Trang Sử Xuân-Ninh. Để con cháu sau này có
thể hiểu biết về nguồn gốc của ḿnh.
Sydney,
Australia, 18-01-2016 (Update ngày
08-07-2016)
Thân ái…!
Joseph Duy Tâm (Joseph Trịnh-Văn-Chuyên)
Vài h́nh ảnh về Tân
Linh Mục
Đa Minh
Trịnh Đ́nh Vũ..là cháu
Nội của Ông Chính Trịnh ( Anh ruột của Trịnh Quế Lâm, và là
Em ruột của Ông Trịnh Tiến-Đoàn); chịu chức vào ngày
28-05-192016.
